مقدمه :

مقاله ای که تحت عنوان فوق و با الهام و تعمق در نهج البلاغه و کتب ارزشمند دیگر تدوین یافته است . پيشكشي است ناقابل به ساحت مقدس حضرت وليعصر و نايب بر حقش ولي امر مسلمين جهان امام خامنه اي ( دام ظل العالي )  به بهانه این مقاله تفحصی در نهج البلاغه نمودم; کتابی که حضرت امام خمینی ( رحمه الله عليه ) آن  را افتخار مکتب تشیع می دانند چرا که در سیر تطور حکومتها و خلافتها همواره تشتت آرا و عقاید منجر به اعمال روشهایی خلاف سیر انسانیت و وحدانیت الهی گردیده است و در این میان صاحب نهج البلاغه مولی الموحدین الگوی تمام عیار مدیریت و خلافت و امامت در لابلای مفاهیم عمیق خود به بیان عناصر، ارکان، وظایف، اهمیت و شیوه های مدیریت پرداخته اند که ما نیز امید آن داریم در این مجال کوتاه پیمانه ای از این اقیانوس بیکران علم و معرفت برگیریم .

تهيه وتدوين : علي جليلي

اداره كل زندانهاي استان اردبيل

معیارهای شایسته سالاری مدیران در نهج البلاغه

 از زمان ظهور علم مدیریت، اندیشمندان این عرصه در پی ارائه تئوری رهبری بودند تا بتوانند به کمک آن، افراد و سازمان‌ها را هدایت کنند. از این رو، تئوری رهبری در طول این سال‌ها پی در پی خلق شده‌اند و در هر کدام سعی شده است تا نواقص مورد پیشین اصلاح شود؛ به این امید که در نهایت به فرضیه‌ای برسند که قادر باشد به شایستگی، رهبران سازمانی را برای هدایت و رهبری افراد یاری رساند، ولی متأسفانه تلاش‌های اندیشمندان تاکنون به تئوری جامع و کاملی منتهی نشده است.

دلایل ولایت فقیه

بحث ولایت فقیه از مسائلی است که دلائل آن در کتب فقهی و استدلالی بطور مبسوط بررسی گردیده است لذا از مطرح ساختن آن دلائل بطور گسترده صرفنظر و به ذکر دلایل نقلی این مسئله اشاره می شود. در روایاتی که از پیامبر و ائمه به ما رسیده است از علماء و دانشمندان به حافظان دین ، امینان پیامبر ، جانشینان پیامبر و وارثان انبیاء ... تعبیر شده است. این تعبیرها بیان کننده وظایف و مسئولیت این گروه است نه یکسری تعارفهای معمولی و عادی ، چون مقام پیامبر و امام برتر از این تعارفات است که فقط یکسری لقب به افراد داده باشند. بدون اینکه به حقیقت آن توجه داشته باشند برای نمونه به چند روایت اشاره می کنیم: «قال رسول الله ع اللهم ارحم خلفائی – ثلاث مرات قیل یا رسول ابلله و من خلفاوک؟ قال : الذین یاتون بعدی یروون حدیثی و سنتی ثم یعلمونها» پیامبر فرمود: خدایا جانشینان مرا بیامرز (این سخن را سه بار تکرار کرد) گفته شد ای پیامبر خدا جانشینان تو کیانند؟ گفت آنانکه پس از من می آیند ، حدیث و سنت مرا روایت می کنند و آنانرا یاد می دهند. در این حدیث از کسانی که راویان سخن پیامبر هستند و آن را آموزش می دهند به خلیفه تعبیر شده است و روشن است که این افراد باید به سنت پیامبر آگاه باشند والا نمی توانند آموزگار آن باشند و همچنین کلمه خلیفه معنای گسترده تری دارد و کسی را جانشین فردی می گویند که بتواند جای او مسئولیتها و وظایف او را انجام دهد و از وظادف پیامبر آموزش احکام ، اجرای احکام و اداره جامعه می باشد. لذا در دلالت حدیث شریف بر ولایت فقیه نباید جای تردید باشد ، زیرا خلافت همان جانشینی در تمام شئون نبوت است و جمله «اللهم ارحم خلفائی» دست کمی از جمله «علی خلیفتی» ندارد و معنی خلافت در آن غیر معنی خلافت در دومی نیست ...

در آینه نگاه امام (ع):

جالب اينكه حضرت در بيان ديگري به تحليل شخصيت دنيا مداران پرداخته و اين پيام روشن را فرا روی، انديشه آدميان قرار داده است كه هر كس درگذراين جهان و جدّي بودن حساب الهي را فراموش كند به هر مسيري راه بپويد به فساد مي آلايد و چونان مرغي مي شود كه دنيا او را شكار خود ساخته و او را از پرواز كه ويژگي اصلي اوست انداخته و در دام خود اسير كرده است حضرت در مورد اينان در برابر بيداران آخرت « كه در پايان بدانها پرداخته » فرموده است : و الناس علي اربعة اصناف ... مردم « دنيامدار » چهار دسته اند : دسته اوّل آنانكه در پي فساد نمي روند چون توان وعرضه آن را ندارند

من كيستم؟

 امروزه اصول اساسي اين پرسش درقلمرو دانشي مورد بررسي و پژوهش است كه به انسان شناسي شهرت دارد ، چنانچه پاسخ اين سوال را از آموزه هاي ديني بخواهيم ممكن است همانطور كه پيشتر اشاره شد برابر آيات الهي به ما بگويند: تو خليفه خدا در زمين هستي « سوره بقره/30 و اعراف /69 و انعام /165 و يونس /14، 73 و فاطر /39 و ... » ازاين آيات و ديگر مواردي كه در شأن آدم و فرزندان او درقرآن ديده مي شود ما بدين تصور نزديك مي شويم كه آري آدميان خليفۀ خدا در زمين هستند و مورد كرامت ويژه خداوند قرار دارند[1]  و به هر حال آفريدگاني عزيز در پيشگاه آفريدگار هستي به شمار مي روند . [2] حال اگر در روشني دلالت آيات خلافت انسان و گسترۀ آن هم براي كسي تأملي باشد [3] باري در كرامت اين پديدۀ احسن التقويم در دستگاه آفرينش خداوندي[4] نمي توان ترديدي روا داشت .

 2-1-درک تحول

وضعیت دیگر انسان که با درک حضوری  به آن میرسد ، همان حقیقتی است که علی( ع ) از آن پرده بر می دارد و می فرماید : خدای سبحان را با گسستن تصمیم ها  به هم خوردن پیمان ها  و شکستن قصدها شناخته ام .[1] و شیخ صدوق (ره)در ادامه این روایت آورده است ی کند : ..لَمَّا أَنْ هَمَمْتُ حَالَ بَيْنِي وَ بَيْنَ هَمِّي وَ عَزَمْتُ فَخَالَفَ الْقَضَاءُ عَزْمِي فَعَلِمْتُ أَنَّ الْمُدَبِّرَ غَيْرِي [2]